Dünya Su Hayvanları Günü suda yaşayan hayvanlara adanmış bir gün olup, ilk kez 3 Nisan 2020’de kutlanmaya başlanmıştır. Etkinlikle çoğunlukla unutulan bu hayvanlar hakkında küresel farkındalığın artırılmasına çalışılmaktadır.
Su hayvanları toplumların yaşamında ve ekosistemde kritik bir rol oynamaktadırlar. “Su hayvanları” ile sadece balıkları değil, aynı zamanda yaşamlarının çoğunu suda yaşayan sayısız diğer hayvanları da kastediyoruz: amfibiler, deniz memelileri, kabuklular, sürüngenler, yumuşakçalar, su kuşları, suda yaşayan böcekler, deniz yıldızı ve mercanlar. Ancak su hayvanları dünya çapında yaygın olarak kullanılmakta, istismar edilmekte ve çok sayıda farklı tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır.
Doğal dengenin vazgeçilmez parçası olan su hayvanlarının gerek gıda olarak gerekse diğer amaçlarla kullanılması, yaşadıkları ortamların kirletilmesi, deney hayvanı olarak kullanılması sırasında uğradıkları zararlar giderek artmaktadır.
Gelişmiş toplumların beslenmelerinde su hayvanlarına ait ürünler; zengin protein ve çoklu doymamış yağ asidi içerikleri yönüyle temel besin maddesi ihtiyacını karşılayan başlıca hayvansal protein kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Bu büyük ve önemli kaynak üretimde temel refah kriterlerinin göz ardı edilmesine ve su hayvanlarının hastalıklarının tedavisi için giderek daha fazla ilaç kullanılmasına yol açmaktadır. Kullanılan kimyasallar ve diğer maddeler suların daha fazla kirlenmesine neden olmaktadır. Ülkemizde de maalesef benzeri durumlar yaşanmaktadır.
Günümüzde bakteriyel kökenli balık hastalıkların kontrol altına alınması ve engellenmesinde antibiyotik kullanımı ve aşılama çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak bu ajanların yetkisiz kullanılmaları durumunda antimikrobiyal direnç gelişimi ve dolayısıyla çevre, hayvan ve halk sağlığı açısından önemli bir risk oluşacağı da unutulmamalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde bulunan araştırma enstitülerinde su hayvanları sağlığı ve refahı ile ilgili konularda veteriner hekimlerin görev yapmaları önemlidir. Ayrıca bazı üniversitelerimizde veteriner fakülteleri bünyesinde su hayvanlarına ilişkin anabilim dallarının kurulması ve Yükseköğretim Genel Kurulunun 15.06.2023 tarihli kararı ile sağlık bilimleri alanında Veteriner Su Ürünleri ve Hastalıkları doçentlik alan kodunun açılması önemli gelişmelerdir. Öte yandan hayvan sağlığı ile ilgili bir bilim alanı olan Su Ürünleri Hastalıkları Anabilim Dallarında bazı fakültelerde veteriner hekim dışında öğretim elemanı istihdamının yapıldığını duymakta ve hayvan refahı açısından hiçbir şekilde kabul edilemez bu yanlıştan geri dönmeleri için ilgili fakülte yönetimleri ve Yüksek Öğretim Kurulunu bir kez daha sorumlu davranmaya davet ediyoruz.
Ayrıca tüm deneysel çalışmaların mümkün olduğunca hücre kültürü kullanılarak yapılması öncelikli olmalıdır. Bununla birlikte zebra balığı gibi belirli su hayvanları, biyolojik yapılarının insanlarla önemli ölçüde benzerlik göstermesi nedeniyle, laboratuvar deneylerinde model organizma olarak tercih edilmektedir. Tüm dünyada hayvan deneyleri bir bütün olarak ele alınır ve ülkemizde de aynı uygulama devam ederken bilimsel temellere dayanmayan sebeplerle 20.04.2019 ve 23.12.2022 tarihlerinde yürürlüğe giren “Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Sucul Omurgalı Canlıların Refah Ve Korunmasına Dair Yönetmelik” kapsamında “Sucul Omurgalı Canlı Deneyleri Merkezi ve Yerel Etik Kurullarının” kurulması ile yetkisi olmayanların hayvan refahı kurallarını bilmeden hayvanlara müdahalesi söz konusu olmuş, bu yönetmeliklere karşı dava açılmış, TVHB yürütmeyi durdurma kararı alınmasını sağlamıştır.
Dünya Su Hayvanları Gününde, Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak bu hayvanların sağlığı ve refahı konusundaki rolümüzü ve sorumluluğumuzu bir kez daha tüm kamuoyu ile paylaşıyoruz. Suda yaşayan hayvanlarla olan etkileşimlerimizi, onlara karşı davranışlarımızı ve genellikle onlar ve yaşam alanları üzerinde yarattığımız yıkıcı etkileri gözden geçirmeliyiz.
Dünya Su Hayvanları Gününü kutlarken, meslektaşlarımız ve alandaki teknik uzmanlarla iş birliğimizi sürdürmeye odaklanarak bu canlıların sağlık ve refahını koruyacağımızı, çevremizin sürdürülebilirliğine katkıda bulunacağımızı kamuoyuna bildiririz.
