İnsan, hayvan ve çevre ilişkileri bağlamında gelişen sağlık tehditlerine yönelik olarak Tek Sağlık yaklaşımına duyulan ihtiyaç nedeniyle 2016 yılından beri 3 Kasım Dünya Tek Sağlık Günü olarak belirlenmiştir.
Türk Veteriner Hekimleri Birliği olarak, bir yandan sağlık politikalarının koruyucu hekimliği temel alan Tek Sağlık’ı benimseyerek oluşturulması için çalışırken, bir yandan da aynı konuda toplumal farkındalık oluşturmak için çalışmaya devam ediyoruz.
Bu kapsamda, 2023 yılı farkındalık çalışmalarımızdan en önemlisi, 18-24 Kasım tarihleri arasındaki Antimikrobiyel Direnç Farkındalık Haftası’nda düzenlenen, II.Ulusal Tek Sağlık Günleri oldu.
Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Tek Sağlık Grubu ve Türk Veteriner Hekimleri Birliği Merkez Konseyi işbirliğinde ve TÜBİTAK desteği ile gerçekleştirilen II.Ulusal Tek Sağlık Günleri 22-24 Kasım 2023 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi 50.Yıl Salonu’nda 24 Kasım’da yapılan sunumlarla sona erdi.
II.Ulusal Tek Sağlık Günleri’nin açılışında konuşan TVHB Merkez Konseyi Başkanı Prof.Dr.Murat Arslan şunları söyledi:
Sayın protokol, değerli akademisyenler ve katılımcılar,
Hepinizi Türk Veteriner Hekimleri Birliği Merkez Konseyi adına saygıyla selamlarım.
Tek Sağlık biz veteriner hekimler açısından oldukça önemli, bu nedenle bu kongrede paydaş olmak memnuniyet vericidir.
Açılışını yaptığımız kongrenin davet yazısında ‘’Tek Sağlık, insanlar, hayvanlar ve ekosistem arasındaki bağlantıyı merkezine alarak, sağlığın her boyutu ile iyileştirilmesini hedefleyen disiplinler arası bir yaklaşımdır. Zoonotik ve vektör kaynaklı hastalıklar, antimikrobiyal direnç, gıda güvenliği, iklim değişikliği, Tek Sağlık yaklaşımının ana başlıklarını oluşturmaktadır.” demektedir.
Bu günlerde en çok konuştuğumuz konular iklim değişikliği, afetler, salgınlar ve antimikrobiyel direnç gibi konulardır. Tek başına bunları bile ele aldığımız zaman, gerek insan gerek hayvan gerekse çevre sağlığı açısından oldukça geniş bir alanda tek sağlık önemli bir konu haline gelmektedir.
O nedenle başta eğitim olmak üzere (müfredatların yeniden şekillendiği), sağlık, tarım ve hayvancılık politikalarının yeniden düzenlendiği, yeni şartlara göre hayvansal ve bitkisel gıdanın yeterli ve güvenilir şekilde üretilmesi konusunda tüm bileşenlerin ortak çalışması gereken bir sürece giriyoruz.
İnsan, çevre ve hayvan sağlığı birbirine bağlı ve bir arada değerlendirilmesi gereken konular bildiğimiz gibi.
DSÖ “tüm politikalarda sağlık” diyor, yani hangi konuda çalışılırsa çalışılsın öncelikle sağlık politikalarının bilinmesi, uygulanması gerekir.
Örneğin yeni bir yol yapılıyorsa, o bölgedeki hayvanlara, çevreye, insana getireceği olumsuzlukların dikkate alınması ve önleyici adımların atılması gerekiyor. Elbette öncelikle mevzuatını çıkarmakla başlamak gerekiyor. Ancak buna ilişkin Tek Sağlık yaklaşımını önceleyen her hangi bir mevzuatımız bulunmamaktadır maalesef.
Biraz da veteriner hekimliğin Tek Sağlık yaklaşımı içindeki yeri ve öneminden bahsetmek istiyorum. Uluslararası Hayvan Hastalıkları Merkezi’nin 2021 verilerine göre, insanlardaki bulaşıcı hastalıkların % 60’ı ve yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların (Covid-19, Influenza, Ebola dahil) en az % 75’i, her yıl ortaya çıkan beş insan hastalığından üçü, biyoterör potansiyeli olan ajanların % 80’i hayvanlarla insanlar arasında ortaktır.
COVID-19 salgını hayvan, insan ve çevre sağlığı arasındaki güçlü bağı acımasızca herkesin dikkatine sunmuştur. Bu durum daha önce de gündemde olan “Tek Sağlık” yaklaşımını daha da önemli kılmıştır. Bu amaçla; Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE olarak kurulup daha sonra WOAH olan) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bir araya gelerek Tek Sağlık yaklaşımıyla gelecekteki pandemileri önlemeye ve sağlığı sürdürülebilir bir şekilde geliştirmeye yönelik uluslararası taleplere yanıt verebilmek için Tek Sağlık Ortak Eylem Planını (2022–2026) (OH JPA) geliştirmiştir. (https://www.fao.org/documents/card/en/c/CC2289TR)
Tek Sağlık Ortak Eylem Planı, sürdürülebilir sağlık ve gıda sistemlerine, azaltılmış küresel sağlık tehditlerine ve iyileştirilmiş ekosistem yönetimine topluca katkıda bulunan birbirine bağlı altı eylem dizisi üzerine inşa edilmiştir:
1. Eylem Dizisi: Sağlık sistemlerini güçlendirmek için Tek Sağlık kapasitelerini geliştirmek
2. Eylem Dizisi: Ortaya çıkan ve tekrarlayan zoonotik salgınlar ve pandemilerden kaynaklanan riskleri azaltmak
3. Eylem Dizisi: Endemik zoonotik, ihmal edilmiş tropikal ve vektör kaynaklı hastalıkları kontrol etmek ve ortadan kaldırmak
4. Eylem Dizisi: Gıda güvenliği risklerini değerlendirmek, yönetmek ve iletişimini güçlendirmek
5. Eylem Dizisi: Sessiz Antimikrobiyal Direnç (AMR) salgınını önlemek
6. Eylem Dizisi: Çevreyi Tek Sağlığa entegre etmek
Bu eylem dizileri incelendiğinde hepsinde de veteriner hekimlik hizmetlerinin merkezde yer aldığı görülmektedir.
Ancak ülkemiz açısından tam yetkili, resmi veteriner hekimlik otoritesinin olmaması hayvan sağlığı, dolayısıyla halk sağlığı, gıda güvenliği ve güvencesi konusunda ülkemizi riskli hale getirmektedir. (1984). Resmi yetkili kurumlarımız arasında da maalesef bu konuda güçlü işbirlikleri bulunmamaktadır.
Bu konuda meslek örgütlerimiz adım atmış 2009 yılında TTB ve TVHB tarafından güçlü bir deklarasyon yayınlanmıştır. Elbette paydaşların arttırılarak bu işbirliğinin arttırılmasının önemi büyüktür. En azından toplumun bilinçlendirilmesi konusunda önemi olduğunu düşünüyorum.
TVHB Merkez Konseyi Başkanı
Prof.Dr.Murat ARSLAN
